به مناسبت ولادت حضرت فاطمه سلام الله علیها و دهه مبارک فجر، میزگرد احیای حیا و پاکدامنی با حضور اساتید برجسته حوزه و دانشگاه، سرکار خانم نیک و سرکار خانم طهرانیان و جمعی از اساتید و طلاب مدرسه برگزار گردید. مباحث مطرح شده در جلسه به شرح ذیل می باشد:
مملکت وجود ما از سه قوه تشکیل شده است: 1. قوه عقلیه 2. قوه غضبیه 3. قوه شهویه که افراط آن «شره» و تفریط آن « خمود» و حدّ وسط آن « عفت» است. به بیان دیگر عفت تعادل قوه شهویه است. در قرآن کریم بحث عفت در آیات متعددی امده است و خداوند از فقراء ، اغنیاء و زن مسن خواسته است تا عفت پیشه کنند.
«استعفاف» که به معنای طلب عفت پیشگی است نیز در قرآن بکار رفته است. عفت در اینجا معنای خویشتنداری می دهد. و انسان عفیف کسی است که قوه شهویه را در حد تعادل نگه می دارد.
انسان عاقل، انسانی عفیف است. ملّا احمد نراقی در معراج السعاده در تأیید این نظر می گوید: « او (انسان عفیف) کسی است که فرمانده وجودش عقلش است. پس عفت به معنای خویشتنداری، مانع افراط و تفریط در انسان می شود.
ایامی که در آن قرارداریم(دهه فجر و میلاد حضرت زهرا (س) ) حاوی دو پیام بسیار مهم برای ماست: طبیعی است که نیمی از جمعیت کره زمین را زنان تشکیل می دهند و نیم دیگر در دامن زنان تربیت می شوند، پس به تعبیر امام راحل کل جهان در دامن زنان مدیریت می شوند. این مسئله نشان دهنده سنگینی وظایف زن است.
بحث حجاب زیر مجموعه حیا و عفاف است. عفاف هم زن و هم مرد را شامل می شود ولی حجاب بیشتر مربوط به زن است.
حیا در لغت معانی مختلفی دارد : تغیّر ، انکسار یا اثر پذیری، انقباض یا گرفتگی نفس ، و عامل باز دارنده از آن جمله است. اما در اصطلاح حیا به معانی مختلفی به کار می رود.
1.عده ای حیا را مهار کردن نفس می دانند و در قرآن کریم در آیه «َ عَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُم..»(بقره :216)به همین معنای حیا توجه دارد.
- عده ای دیگر بین تقوا و حیا رابطه برقرار کرده و معتقدند این دو ارتباط مستقیم با هم دارند. هر چه حیامندی بیشتر، تقوا بیشتر. علی (ع) التقوی اجتناب؛ تقوا نوعی اجتناب و خود نگهداری از امور ناپسند نزد ذات اقدس الله است.
حیا بازدارنده است یا وادارنده؟ حیا در هر دو عرصه وجود دارد. حیا در جنبه بازدارندگی می تواند از زشتیها جلوگیری کند و در جنبه وادارندگی موجب ترغیب و تشویق به سمت زیباییها است.
حیا فطری است یا فرهنگی؟حیا در جوامع مختلف از بدو تولد بروز و ظهور دارد. کارشناسان معتقدند مصادیق بروز حیا می تواند فرهنگی باشد اما ذات همه انسانها حیامند است و اگر این حیامندی حفظ شود می تواند ره یافت خوبی برای سلامت انسانها داشته باشد.
آیا بین حجاب و عفاف رابطه مستقیمی وجود دارد؟ عفت یک مسأله ذاتی است و فطرت زیبایی را دوست دارد و هر زمان فطرت دچار نقص و ایرادی شود به سمت مسائل دیگر می رود.انسان معتدل عفیف است.حیا هم یکی از فضائل است و در رأس تقوا قرار دارد. یکی از زیبایی های نفس انسانی حیا است. بحث فطرت جایگاه درونی دارد. اگر قوه شهویه انسان زیر نظر قوه عقلیه حرکت کند عفیف است پس اگر کسی حیا نداشته باشد از هیچ چیز خجالت نمی کشد و شرم ندارد.انسان هر چه عاقلتر است از کارهای زشت بیشتر حیا دارد و عفت و حیا با هم رابطه ای مستقیم دارند. حجاب در قرآن بمعنای پرده است ولی در اصطلاح منظور چیزی است که پوشش زن بحساب می آید.حجاب یکی از نمادهای عفاف است. چون عفاف انواع مختلف دارد و کسی که حجاب دارد یکی از الزامات عفاف را داراست نه همه آن را. انسان عفیف در خوراک، پوشاک ، زبان و همه امورات خود پایبند است.
آیا ادله نقلی حجاب با این میزان پوششی که مراجع برای زن مسلمان تعیین کرده اند آنقدر واضح است که کسی در آینده با استناد به همین ادله نقلی نتواند فتوای جدیدی بدهد و میزان حجاب را کم کند؟
اگر کسی معتقد به تقلید باشد در این مورد به مرجع خود مراجعه کند چرا که مراجع در این مورد نظرات متفاوتی دارند ولی آنچه از آن با عنوان آینده پژوهی نام برده می شود سند اول و آخرش قرآن کریم است که می فرماید: «و لا یبدین زینتهنّ »« و لیضربن بخمرهنّ» اما خصوصیات ریز حجاب را بیان نمی کند. خمار به طور کلی آن پوششی است که سر و گردن تا روی سینه باید پوشیده شود. این قاعده کلی است که در طول همه زمانها تغییر ناپذیر است. همینطور در مورد حجاب آیه ای خطاب به زنان پیامبر و زنان مؤمن داریم که می فرماید: یدنین علیهنّ من جلابیبهنّ ... و علاوه بر مقنعه ( خمار) جلباب را نیز برای زنان مؤمن پیشنهاد می دهد. در مورد جلباب نظرات مختلفی وجود دارد ، عده ای آن را همان مقنعه می دانند . افرادی مانند شیخ طوسی می گویند جلابیب مساوی با ملحفه است و ملحفه پوششی فراگیر است که در اقوام و ملیتهای مختلف دارای مصادیق متفاوت است. در مورد حجاب مانند سایر مباحث، احکام ثانویه وجود دارد که متناسب با موقعیت های خاص استثنائاتی را در احکام مطرح می کند.
به بیان دیگر اگر انسان را در یک هرم رفتاری قرار دهیم باید سه نوع مدیریت داشته باشد: مدیریت رفتار خود با خود، خود با خدا و خود با پیرامون ( محیط زیست و سایر انسانها)
انسان در هرم دین نیز سه رابطه دارد: رابطه با اخلاقیّات، رابطه با اعتقادات و رابطه با احکام. وقتی می گوییم رابطه انسان با خدا، خدا انسان را در هرم دین قرار می دهد. نکته قابل توجه آنست که احکام فرع بر عقاید است . وقتی از ما پرسیده می شود که چه ادله نقلی در مورد بحث حجاب وجود دارد؟ این ادله صحیح است یا نه؟ ما از او می پرسیم آیا مخاطب شارع مقدس اعتماد دارد که او حکیم و علیم و لا یتناهی است ؟ چون شارع مقدس صانع و سازنده انسان است و او ار هر موجودی بهتر انسان را می شناسدو در مورد حجاب هم همین است یعنی در فلسفه حجاب همین بس که امر خدای متعال است و باید آن را بی چون و چرا پذیرفت . ما متعبد به امر مراجع و احکام هستیم کسی متعبد است که قبل از آن متعبد به امر پروردگار است. احکام تابع مصلحت و مفسده واقعی است. این مصلحت به علت این که عقل بشر شرط لازم برای هدایت است ولی کافی نیست لذا عقل عقلا و عقل الهی و عقل اهل بیت عصمت و طهارت به عقل انسان ضمیمه می شود تا آن را کامل کند. اینگونه است که پیامبر درونی و بیرونی مارا به هدایت کامل می رساند. کسانی که این مسأله را قبول ندارند تابع عقل اومانیستی هستند و اینگونه افراد فلسفه حجاب را نخواهند پذیرفت لذا وقتی وارد بحث حجاب با مخاطب می شویم ابتدا باید نگرش و اعتقاد مخاطب را دستکاری کنیم و اگر بتوانیم اعتماد و عشق به الله را در او برانگیزیم خیلی راحت احکام الهی از جمله حجاب را خواهد پذیرفت.
آیت الله جوادی آملی : حجاب نه حق زن است و نه حق مرد . حجاب حق الله است و زن ناموس خداست.
در دنیای امروز کدام مبحث در مورد زنان در ایران مورد توجه محافل فمنیستی است؟ جریان های فمنیستی از دهه 70 تا الان بصورت پلکانی و خزنده و پیوسته در ایران فعالیت کرده اند و با مطرح کردن تساهل و تسامح در امر حجاب به اهداف خود در ایران جامه عمل پوشانده اند.حجاب طلاب نیز دستخوش همین جریان شده است و در دهه 80 در محافل طلاب بحث بر سر آن بود که چادر ملی بهتر است یا چادر سنتی؟ طرفداران چادر ملی علت استفاده از آن را آسان سازی حجاب برای زنان و چادری شدن اکثریت زنان عنوان می کردند. در حالیکه در دهه 90بعد از تحقیق در این زمینه عنوان شد که چادرهای مدل دار، بی حجابهای ما را محجبه نکرد اما محجبه ها را بی حجاب و بی چادر کرد. یک چیزهایی برای عوام مردم خوب است اما برای ما قبیح است. «حسنات الابرار سیئات المقربین.»
آثار عفت: استحکام خانواده ، سلامت جامعه، آرامش روانی.
راههای ترویج عفت: تقویت ایمان،علم و آگاهی در خانواده و اشباع صحیح غرایز جنسی در خانواده. «من عفّت أطرافه حسنت اوصافه»
علی علیه السلام: «کسی که در راه خدا به جهاد می رود پاداشش از کسی که توانایی بر بی عفتی دارد ولی عفت پیشه گی کند بیشتر نیست. نزدیک است که عفیف فرشته ای از فرشتگان خدا شود.»
با توجه به اینکه حد تقوایی پوشش، پوشاندن بیش از حد گردی صورت است پس چرا خدا برای زن مـُحرم دستور می دهد که صورتش را نپوشاند و گردی صورت بیرون باشد؟ جواب مشخص است چون خدا در موقعیت احرام از زن آنگونه حجاب را خواسته است و در خارج از حالت احرام نوع دیگری از حجاب را می خواهد.
پیران و مردان با غیرت آینده در دامن مادران امروز تربیت می شوند . طلاب باید به خانواده ها آگاهی بدهند. مبنای اسلام بر حفظ حیا از کودکی است. حیا به تدریج باید نهادینه شود تا وقتی کودک به نوجوانی و جوانی رسید خودش همین راه را ادامه دهد.
تهیه و تنظیم: واحد پژوهش مدرسه علمیه فاطمة الزهراء سلام الله علیها توس
ر
